20/04/2009

Moreira de Arriba, unha aldea fantasma

Moreira é unha aldea da parroquia de Torbeo. A maioría das aldeas desta parroquia están situadas nun amplo val e teñen unha igrexa románica do século XII como buque insignia das súas edificacións. Na ladeira deste val cara ao río Sil está situada unha ampla zona de viñedos que producen un dos mellores viños da Ribeira Sacra e na parte alta destes viñedos empeza unha grande extensión de soutos. A propiedade tanto dos viñedos coma dos soutos compártena os veciños de Torbeo coa xente de Caldelas ou da montaña. Na planicie, preto da igrexa e ao lado do campo da festa, está a cantina do Garavillo. Esta cantina rexéntaa Antonio e á súa dona había que declarala «patrimonio social e cultural da parroquia». Venden todo tipo de produtos e tanto os mozos coma os homes maiores van alí polas tardes para botar a partida; así, este pequeno recuncho convértese nun centro social. Pero o que non ten prezo é poder compartir con Antonio o tempo tomando un viño da súa colleita e poder escoitalo a xeito de enciclopedia de transmisión oral e ver como paso a paso vai debullando a historia, a vida de cada veciño, as ferramentas e os traballos do campo nos últimos setenta anos. Antonio formou parte da comisión que levou a luz á parroquia, foi augardenteiro e co pote, que moitas veces transportou ao lombo durante varios meses, transformou o bagazo nunha excelente augardente. Traballou coa máquina de mallar en moitas aldeas da zona, coñece os segredos para facer o mellor viño e sabe da vida dos emigrantes que marcharon e tamén da vida dos que regresaron…


Na parte máis ladeira desta parroquia atopamos tres aldeas aliñadas: Moreira de Abaixo, Moreira do Medio e Moreira de Arriba. Nestas aldeas hai tan só trinta anos vivían arredor de 15 veciños que traballaban as súas leiras, viñedos e soutos. Hoxe en Moreira de Abaixo viven catro veciños xa maiores e en Moreira do Medio, dous veciños que tamén son maiores. O noventa por cento das terras destas dúas aldeas, viñedos e soutos están abandonadas. En Moreira de Arriba dende hai vinte e cinco anos non vive ninguén. Había tempo que quería coñecer esta aldea porque, entre outras cousas, a miña avoa paterna nacera neste lugar. O tempo foi pasando e hoxe, grazas a Antonio, o taberneiro que fixo de guía, fomos facer unha visita a Moreira de Arriba. Esta aldea tivo que ser bonita cando estaba habitada, coas casas xuntas e as rúas estreitas. Ten unhas vistas impresionantes das aldeas da parroquia, os soutos e parte dos viñedos, podemos apreciar o corte que produce o paso do Sil separando as terras de Torbeo das de Lemos e o máis impoñente é a panorámica que ofrece todo o val de Lemos ata Monforte. As casas están derrubadas na súa maior parte e como moito podemos percibir o que foron as rúas e as paredes de pedras ben labradas coas que construíron as casas. Estas casas deberon fomar un conxunto arquitectónico harmónico ben integrado na paisaxe. Pero hoxe as silvas e a maleza non deixan ver moitas das ruínas desta aldea. Mentres camiñabamos por ela, Antonio ía dicíndome o nome do dono de cada casa. Contoume como os herdeiros dunha destas casas, que estaban en Francia, arranxaron a súa para vir pasar as vacacións pero, cando viñeron e abriron as portas do cuarto, atoparon na cama un niño de cobras. Estes que podían ser os últimos habitantes, aínda que de xeito temporal, colleron os trastes e non volveron pola aldea. Non sei se sería polo lugar ou se sería polas idílicas vistas que ten, pero despois de visitar varias aldeas abandonadas da nosa comarca tiven a sensación de estar nun lugar fantasmal e a impresión que levei de Moreira de Arriba foi única.

Pero a riqueza do patrimonio perdido non acaba nas casas ou no contorno desta preciosa aldea. Todos sabemos que a castaña foi un alimento imprescindible para sacar da fame a moita xente e nada máis pingar os «billotes» no souto xa poden asarse e comerse. Coas castañas secas tamén se poden elaborar múltiples pratos ao longo de todo o ano e cos «picós» ou castañas partidas os porcos podían cebarse e obter deles uns exquisitos xamóns, chourizos etc. Moita xente da montaña levaba os porcos aos soutos para que fixesen «a rebusca», é dicir, para que se alimentasen durante uns días das castañas que quedaban perdidas entre as follas e as herbas. É unha mágoa que tanto as aldeas coma eses castiñeiros centenarios estean abandonados hoxe en día.


4 comentários:

Unknown disse...

Un saludo Olegario. Me alegra saber que todavía algunas personas se interesan por conocer esas aldeas abandonadas. Moreiras de Arriba es la aldea de mi madre, quien emigró en 1958 a Venezuela donde yo nací. De niña siempre me contaba como se vivía en Moreiras, cómo eran sus casas, lo que hacían los jóvenes para divertirse y muchas cosas más, por lo que le cogí mucho cariño a esa tierra . Hace tres años visité la aldea y tengo que decir que se me encogió el corazón ante tal abandono.Muy poco puedo hacer por ella como no sea recordar a muchos que existió y que aún hoy sus paisajes son hermosísimos. Por lo pronto, ya mis hijos la han ido a conocer.
Sería estupendo poder rescatar del olvido lugares como Moreiras de Arriba. Un saludo.
Marlene

carlos martin disse...

Señor mi madre tambien es nacida en Moreiras de Arriba y tenia una hermana que se fue del pueblo a vivir a Venezuela. Desde hace muchos años busco familia de ella (que tambien es mi familia) que fallecio hace 7 años sin lograr ver a su familia cosa que le hizo muy mal pues siempre penso poder volver a verla cosa que no pudo concretar nunca por razones economica. Yo quisierav tener ese logro aprovechando este maravilloso medio que es el ordenador. Mis tios Modesto y Herminia Rodriguez o sus hijos (mis primos) de los que conoci a uno solo Pio Adino Lopez que fallecio en 1960 en un accidente de aviacion. Agradecere todo lo posible por poder contactarme. Mi cuenta GOOGLE ES caralmartin@gmail.com

Unknown disse...

Hola Carlos, yo soy hija de la hermana de tu madre que fue a vivir a Venezuela hace ya muchísimos años. Me alegra que nos hayamos encontrado por este medio.Ya te escribí a la dirección de correo que has dejado en tu comentario. Un abrazo.

carlos martin disse...

Me equivoque al pasar la direccion te dire que me puedes escribir a las siguientes direcciones
caralmartin61@gmail.com
carlosmartin1945@hotmail.com.ar y asi entramos en contacto directamente